Bunyi Vokal Bahasa Melayu

Bunyi vokal ialah bunyi bersuara yang terhasil apabila arus udara keluar secara berterusan dari paru-paru melalui rongga tekak dan mulut tanpa sebarang gangguan atau sekatan. Bunyi vokal lebih lantang dan lebih panjang daripada bunyi konsonan.   Selain itu, lelangit lembut dinaikkan supaya arus udara tidak keluar melalui rongga hidung, kecuali bagi vokal yang disengaukan. Pita suara dirapatkan dan digetarkan untuk menghasilkan bunyi bersuara (voiced sound). Dalam bahasa Melayu, terdapat enam bunyi vokal, iaitu bunyi vokal [i], [e], [a], [ə], [u] dan [o].

Bunyi vokal dapat dikategorikan mengikut beberapa kriteria, iaitu bahagian lidah yang berkaitan, ketinggian lidah yang dinaikkan, keadaan bibir (sama ada terhampar atau dibundarkan), dan luasnya pembukaan rahang. Sila lihat jadual yang berikut:

Vokal dapat hadir pada kedudukan tertentu dalam kata. Sila lihat contoh yang berikut:

Enam bunyi vokal itu ditandai oleh lima huruf sahaja dalam sistem ejaan kita, seperti yang berikut:

Vokal boleh hadir secara berturutan dalam kata, iaitu sebagai vokal berganding.  Dalam hal ini, kedua-dua vokal itu dibunyikan tanpa adanya geluncuran. Walau bagaimanapun, mungkin terdapat artikulasi tambahan kerana terdapat unsur pengaruh-mempengaruhi antara bunyi vokal yang berkenaan. Sila lihat contoh yang berikut:

*glotalisasi          = pengglotisan

palatalisasi        = pelelangitkerasan

labialisasi          = pembibiran

Jika dua bunyi vokal yang berturutan tidak disebut sebagai vokal selengkapnya, tetapi bunyi vokal pertama mengalami geluncuran lidah yang pantas dari kedudukan vokal pertama ke arah kedudukan vokal kedua, yang terhasil ialah bunyi diftong atau separuh vokal.  Bunyi diftong merupakan bunyi tersendiri yang mempunyai satu puncak kelantangan, manakala bunyi separuh vokal terletak pada sempadan di antara vokal dengan konsonan, tetapi tergolong sebagai bunyi konsonan. Sila lihat contoh yang berikut:

Ada kalanya bunyi vokal mengalami proses penyengauan (nasalisasi) kerana mengikuti konsonan sengau dan bunyi tertentu, seperti yang berikut:

*Tanda diakritik bagi penyengauan/nasalisasi ialah tilde [~].

Ada kalanya sesuatu vokal mungkin mengalami dua proses artikulasi tambahan sekali gus. Sebagai contoh, bagi kata niat, vokal a mengalami artikulasi tambahan nasalisasi [~] dan palatalisasi [^y]. Bagi kata semua, vokal a mengalami artikulasi tambahan nasalisasi [~] dan labialisasi [^w].

Ada kalanya terdapat pengguna bahasa Melayu yang terkeliru antara kata yang terdapat diftong dengan kata yang terdapat vokal berganding kerana rupanya yang sama. Kekeliruan ini dapat kita elakkan jika kita meneliti konteks penggunaan kata yang berkenaan dalam ayat. Sila lihat contoh yang berikut:

1a.  Ayam itu sudah saya gulai.

1b.  Dia suka makan gulai ayam.

1c.  Kopi itu sudah saya gulai.

Dalam ayat 1a, kata gulai ialah kata kerja pasif, iaitu “jadikan sebagai gulai”, manakala dalam ayat 1b, kata gulai ialah kata nama, iaitu sejenis masakan. Dalam ayat 1c pula, kata gulai ialah kata kerja pasif, iaitu “dibubuh gula”.